2 जानेवारी चालू घडामोडी नोट्स
■ 16 व्या वित्त आयोगाच्या अध्यक्षपदी डॉ. अरविंद पनगरिया यांची नियुक्ती.
● भारताच्या वित्त आयोगाचे नवे अध्यक्ष म्हणून डॉ. अरविंद पनगरिया यांची नियुक्ती करण्यात आली आहे. वित्त आयोग ही एक घटनात्मक संस्था आहे जी केंद्र-राज्य आर्थिक संबंधांवर शिफारशी देते. डॉ. पनागरिया हे एक प्रख्यात अर्थशास्त्रज्ञ आहेत ज्यांनी NITI आयोगाचे पहिले उपाध्यक्ष म्हणून काम केले आहे. ते आता 16 व्या वित्त आयोगाचे प्रमुख असतील, जे 2026-27 पासून सुरू होणार्‍या 5 वर्षांसाठी केंद्र आणि राज्यांमधील कर वितरणाचे सूत्र सुचवेल. 31 डिसेंबर 2023 रोजीच्या अधिसूचनेद्वारे राष्ट्रपतींनी नवीन वित्त आयोगाची स्थापना केल्यानंतर ही नियुक्ती झाली आहे.
■ भारतीय आणि UAE दरम्यान पहिला ‘डेझर्ट सायक्लोन’ हा पहिला लष्करी युद्धसराव आयोजित.
● भारतीय आणि UAE सैन्याने 2 जानेवारी पासून राजस्थानमध्ये ‘डेझर्ट सायक्लोन’ नावाचा पहिला-वहिला संयुक्त लष्करी प्रशिक्षण सराव सुरू केला आहे. वाळवंटी प्रदेशात बंडखोरीविरोधी क्षमता वाढवणे हा या सरावांचा उद्देश आहे.
● डेझर्ट ईगल हा भारत आणि UAE दरम्यानचे हवाईदल युद्धासराव
● झायेद तलवार हा भारत आणि UAE दरम्यानचा नौदल युद्धसराव आहे
■ ब्रिक्स गट झाला दहा सदस्य देशांचा
● जागतिक घडामोडींवरील पाश्चात्त्य वर्चस्वाच्या पार्श्वभूमीवर आपली व्यूहात्मक शक्ती वाढविण्यासाठी भारत, रशिया व चीनसह आघाडीच्या उदयोन्मुख अर्थव्यवस्थांच्या ‘ब्रिक्स’ गटात नववर्षदिनी इजिप्त, इथिओपिया, इराण, सौदी अरेबिया व संयुक्त अरब अमिराती हे पाच नवे सदस्य सहभागी झाले आहेत. रशियाने सोमवारी ब्रिक्सचे (ब्राझील-रशिया-भारत-चीन-दक्षिण आफ्रिका) अध्यक्षपद स्वीकारले. त्यानंतर रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी ब्रिक्स आता 10 देशांचा गट बनल्याचे सांगितले.
■ IOPEPC च्या अध्यक्षपदी ऋतुपर्ण डोळे यांची निवड
● इंडियन ऑइल सीड्स अँड प्रोड्यूस एक्स्पोर्ट प्रमोशन कौन्सिलच्या (IOPEPC) ऋतुपर्ण डोळे यांची निवड करण्यात आली.
● केंद्र सरकारच्या वाणिज्य मंत्रालयाच्या अखत्यारीत या कौन्सिलचे कामकाज चालते.
● तेलबियांचे उत्पादन वाढवण्यासाठी प्रयत्न करणे, शेतकऱ्यांना तेलबियांचे उत्पादन घेण्यासाठी प्रवृत्त करणे, पुरवठा साखळी विकसित करणे, तेलबियांची गुणवत्ता वाढण्यासाठी प्रयत्न करणे यासाठी ‘IOPEPC’ची स्थापना करण्यात आली आहे.
■ नोबेल विजेते अर्थतज्ज्ञ डॉ. महंमद युनूस यांना तुरुंगवास
● बांगलादेशचे नोबेल विजेते अर्थतज्ज्ञ डॉ. महंमद युनूस यांना कामगार कायद्याचा भंग केल्याप्रकरणी येथील न्यायालयाने सहा महिन्यांची साध्या तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावली आहे.
● डॉ. युनूस यांच्याबरोबरच ‘ग्रामीण टेलिकॉम’ या कंपनीच्या आणखी तीन पदाधिकाऱ्यांनाही शिक्षा झाली आहे. ही शिक्षा राजकीय हेतूंनी प्रेरित असल्याचा आरोप युनूस यांच्या समर्थकांनी केला आहे.
● डॉ. महंमद युनूस हे ‘ग्रामीण टेलिकॉम’चे अध्यक्ष आहेत. ते सध्या 83 वर्षांचे आहेत. ग्रामीण बँकेच्या माध्यमातून गरीबीनिर्मूलन मोहीम राबविल्याबद्दल त्यांना 2006 मध्ये नोबेल पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते. त्यांच्या या कार्याचे अनुकरण नंतर अनेक देशांमध्ये झाले होते.
● भारताने स्क्वेअर किलोमीटर अॅरे ऑब्झर्व्हेटरी (SKAO) साठी औपचारिकपणे साइन अप केले आहे – एक चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेल्या जगातील सर्वात मोठ्या रेडिओ दुर्बिणीच्या निर्मितीसाठी एक महत्त्वाकांक्षी बहुराष्ट्रीय उपक्रम आहे. SKAO हे एक उपकरण नसून ते दक्षिण आफ्रिका आणि ऑस्ट्रेलियातील साईट्सवर हजारो टेलिस्कोप अँटेनांचा मोठा संग्रह आहे. हे सिंगल जायंट टेलिस्कोप अॅरे म्हणून एकमेकांशी जोडले जातील.
● INS सागरध्वनी, भारतीय नौदलाचे समुद्रशास्त्रीय संशोधन जहाज, सागर मैत्री मिशन-4 वर ओमानला निघाले आहे. महासागर संशोधन आणि विकासासाठी इंडियन ओशन रिम देशांसोबत दीर्घकालीन वैज्ञानिक भागीदारी आणि सहयोग प्रस्थापित करणे हे या मोहिमेचे उद्दिष्ट आहे. ते सागरी विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील भारताच्या क्षमतांचेही प्रदर्शन करेल.
● पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते तमिळनाडूमधील तिरुचिरापल्ली आंतरराष्ट्रीय विमानतळाच्या नव्या टर्मिनल इमारतीचे उद्घाटन. 19 हजार कोटींहून अधिक खर्चाच्या विकास प्रकल्पांचे लोकार्पण.
● महिलांच्या तिसऱ्या आणि अंतिम एकदिवसीय क्रिकेट सामन्यात ऑस्ट्रेलिया महिला क्रिकेट संघाने भारताचा 290 धावांनी पराभव केला आणि 3 सामन्यांच्या मालिका 3-0 ने जिंकत दिला व्हाइटवाश.